“Bạn xứng đáng.” “Bạn quan trọng.” Những lời khẳng định này đáng lẽ phải được mọi đứa trẻ nghe và mọi người trưởng thành thấu hiểu. Nhưng thực tế, hiếm ai trong chúng ta thường xuyên nhắc nhở bản thân về giá trị bản thân. Nghiên cứu từ Journal of Positive Psychology (2020) cho thấy những người trân trọng giá trị bản thân giảm 25% lo âu và tăng cảm giác hạnh phúc.
Bài viết này sẽ chia sẻ ba cách thực hành để bạn nhận ra và tôn vinh giá trị bản thân, giúp bạn tìm thấy niềm vui và mục đích sống.
Giá trị bản thân là gì và tại sao quan trọng?
Giá trị bản thân là niềm tin rằng bạn xứng đáng được yêu thương, tôn trọng và sống đúng với chính mình mà không cần chứng minh bất cứ điều gì.
Tiến sĩ Kristin Neff, chuyên gia về lòng tự trắc ẩn, nhấn mạnh: “Nhận ra giá trị bản thân là nền tảng của lòng tự trắc ẩn, giúp chúng ta sống tự tin và vượt qua tự phán xét” (Self-Compassion: The Proven Power of Being Kind to Yourself).
Tôi từng là thủ khoa trung học và đại học, trở thành bác sĩ và nhà nghiên cứu vì đam mê học hỏi và giúp đỡ nhân loại. Nhưng sâu thẳm, tôi tự hỏi: Liệu tôi có đang cố gắng chứng minh mình quan trọng? Việc thiếu nhận thức về giá trị bản thân khiến tôi đối mặt với lo âu và áp lực. Khi học cách trân trọng bản thân, tôi tìm thấy sự an nhiên và an toàn. Nghiên cứu từ Psychological Bulletin (2019) cho thấy những người công nhận giá trị bản thân có sức khỏe tâm lý tốt hơn, ít gặp trầm cảm, và xây dựng được các mối quan hệ lành mạnh.
Để giúp bạn nhận ra giá trị bản thân, tôi chia sẻ ba khẳng định tích cực, được rút ra từ Dự án Nghiên cứu Trí tuệ (Wisdom Research Project), nơi tôi phỏng vấn 60 người trưởng thành giàu trí tuệ và đúc kết trong cuốn Common Wisdom. Những người này dạy tôi rằng mỗi chúng ta đều xứng đáng và đặc biệt.
Ba cách nhận ra giá trị bản thân
Bạn xứng đáng được trân trọng mà không cần chứng minh
Giá trị bản thân không cần được chứng minh qua thành tích hay sự công nhận. Hãy nghĩ về một đứa trẻ: Chúng đáng yêu và được chăm sóc chỉ vì chúng tồn tại. Bạn cũng vậy. Xã hội Việt Nam thường nhấn mạnh năng suất và thành tựu – từ việc phải đạt điểm cao đến kiếm được công việc tốt. Nhưng giá trị bản thân không phụ thuộc vào những điều đó. Ví dụ, tôi từng áp lực phải đạt giải thưởng nghiên cứu, nhưng khi nhận ra mình đã đủ giá trị, tôi làm việc với niềm vui thay vì căng thẳng.
Nghiên cứu liên quan: Theo Journal of Self and Identity (2021), tự khẳng định giá trị cá nhân giúp giảm 30% áp lực xã hội và tăng sự tự tin.
Lời khuyên: Mỗi sáng, hãy nói với bản thân: “Tôi xứng đáng được yêu thương và tôn trọng.” Nếu chưa quen, hãy viết câu này lên gương và đọc to hàng ngày.
Cảm xúc là siêu năng lực của bạn
Cảm xúc làm bạn trở thành con người, thể hiện sự quan tâm và đam mê. Nhiều người cho rằng cảm xúc đa dạng là điểm yếu, nhưng chúng thực sự là sức mạnh. Ví dụ, khi tôi bị bệnh và mất khả năng làm việc, tôi vừa biết ơn vì cơ hội thay đổi cuộc sống, vừa buồn vì những cơ hội đã mất. Những cảm xúc lẫn lộn này cho thấy tôi trân trọng hành trình của mình.
Trong văn hóa Việt Nam, việc kìm nén cảm xúc đôi khi được xem là mạnh mẽ. Nhưng chia sẻ cảm xúc – như nói với bạn bè rằng bạn lo lắng về công việc – giúp xây dựng kết nối sâu sắc. Nghiên cứu từ Emotion (2020) chỉ ra rằng bày tỏ cảm xúc chân thành cải thiện 20% chất lượng mối quan hệ.
Tiến sĩ Susan David, chuyên gia về trí tuệ cảm xúc, nhấn mạnh: “Cảm xúc là dữ liệu, không phải gánh nặng. Chúng giúp bạn hiểu và tôn vinh giá trị bản thân” (Emotional Agility).
Lời khuyên: Hôm nay, hãy chia sẻ một cảm xúc thật với người thân, như niềm vui khi hoàn thành công việc hoặc nỗi buồn nhỏ. Ghi lại cảm giác sau khi chia sẻ để thấy sự khác biệt.
Bạn là duy nhất và phi thường
Mỗi người đều có dấu ấn riêng – từ cách bạn cười, chọn quần áo, đến sở thích ăn phở thay vì bún. Nhưng xã hội, đặc biệt qua mạng xã hội, thường cố gắng phân loại chúng ta vào những “hộp” cố định: “người thành công”, “người sáng tạo”. Giá trị bản thân nằm ở sự độc đáo của bạn. Ví dụ, tôi từng ngại mặc áo dài màu hồng vì nghĩ nó “không hợp tuổi”, nhưng khi thử, tôi thấy tự tin và yêu bản thân hơn.
Nghiên cứu từ Personality and Individual Differences (2022) cho thấy những người trân trọng sự khác biệt của mình tăng 35% cảm giác hài lòng với cuộc sống. Những người trí tuệ trong nghiên cứu của tôi – từ nghệ sĩ đến kỹ sư – đều nhấn mạnh rằng sự khác biệt là tài sản quý giá.
Lời khuyên: Viết ra ba điều làm bạn khác biệt (như sở thích vẽ tranh, cách pha cà phê độc đáo). Tôn vinh chúng bằng cách làm một việc liên quan, như vẽ một bức tranh nhỏ hoặc chia sẻ công thức cà phê với bạn bè.
Hành trình nhận ra giá trị bản thân
Nhận ra giá trị bản thân là một hành trình, không phải đích đến. Nó đòi hỏi sự kiên nhẫn và lòng tử tế với chính mình. Ví dụ, khi tôi bắt đầu thực hành các khẳng định tích cực, tôi cảm thấy gượng gạo. Nhưng sau vài tuần, tôi nhận thấy mình ít tự phê phán và tự tin hơn khi đưa ra quyết định. Nghiên cứu từ Journal of Happiness Studies (2021) cho thấy các thói quen tự khẳng định tăng 25% cảm giác mục đích sống.
Lời khuyên thực hành:
- Dán câu khẳng định “Tôi xứng đáng” ở nơi dễ thấy, như bàn làm việc.
- Ghi nhật ký cảm xúc mỗi tối, viết ra một điều bạn cảm thấy hôm nay.
- Mỗi tuần, làm một việc thể hiện sự độc đáo, như thử kiểu tóc mới hoặc nấu món ăn lạ.
Kết luận
Giá trị bản thân không cần được chứng minh – nó đã tồn tại trong bạn. Bằng cách thực hành ba khẳng định – bạn xứng đáng, cảm xúc là siêu năng lực, và bạn là duy nhất – bạn có thể tìm thấy sự bình yên và niềm vui. Trong một thế giới đầy áp lực, việc nhận ra giá trị bản thân là món quà bạn tặng cho chính mình. Hôm nay, bạn sẽ bắt đầu hành trình này như thế nào? Hãy thử nói với bản thân: “Tôi đủ, và tôi đặc biệt.”
