Biến thể XEC của Covid-19, một nhánh phụ mới của Omicron, đang gây chú ý trên toàn cầu do tốc độ lây lan vượt trội, được ghi nhận nhanh gấp 7 lần so với cúm mùa thông thường. Với sự xuất hiện tại hơn 50 quốc gia và số ca nhiễm gia tăng nhanh chóng, đặc biệt tại Thái Lan, biến thể này đang trở thành mối lo ngại lớn đối với cộng đồng y tế và người dân. Bài viết này Xemtin247 sẽ cung cấp thông tin chi tiết về triệu chứng, dấu hiệu nhận biết, nguy cơ của biến thể XEC, cùng với các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Biến thể XEC Covid-19 là gì?
Biến thể XEC là một chủng tái tổ hợp mới của Omicron, được phát hiện lần đầu tại Đức vào tháng 6/2024. Đây là kết quả của sự lai tạo giữa hai biến thể phụ là KS.1.1 (FLiRT) và KP.3.3 (FLuQE). XEC mang nhiều đột biến di truyền giúp tăng khả năng lây nhiễm, với dữ liệu từ Mỹ, Anh và Trung Quốc cho thấy tốc độ lây lan của nó nhanh hơn 84-110% so với các biến thể phụ khác của Omicron, chiếm 10-20% ca nhiễm mới ở một số khu vực.
Theo Bộ Y tế Công cộng Thái Lan, từ đầu năm 2025 đến nay, quốc gia này đã ghi nhận hơn 108.891 ca nhiễm XEC, với 27 ca tử vong, chủ yếu thuộc nhóm nguy cơ cao như người cao tuổi, người có bệnh nền và phụ nữ mang thai. Tốc độ lây lan của XEC được so sánh với chỉ số R0 (số ca lây nhiễm trung bình từ một người bệnh) của cúm mùa (1,3-1,8), trong khi XEC có khả năng lây lan gần gấp 7 lần, khiến nó trở thành mối đe dọa lớn đối với hệ thống y tế nếu không được kiểm soát kịp thời.
Triệu chứng và dấu hiệu của biến thể XEC
Triệu chứng của biến thể XEC không quá khác biệt so với các biến thể Omicron trước đây, nhưng có một số đặc điểm nổi bật mà người dân cần chú ý để nhận biết và xử lý kịp thời. Dựa trên dữ liệu lâm sàng từ các tổ chức y tế như Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) và Dịch vụ Y tế Quốc gia Vương quốc Anh (NHS), dưới đây là các triệu chứng phổ biến nhất của XEC:
Ho khan và đau họng
Ho khan là một trong những dấu hiệu sớm và phổ biến nhất của biến thể XEC. Bệnh nhân thường trải qua cơn ho dai dẳng, kèm cảm giác ngứa rát ở họng. Theo Assure Covid-19 Lab (Mỹ), hơn 70% ca nhiễm XEC ghi nhận triệu chứng ho. Đau họng thường xuất hiện ngay từ ngày đầu tiên nhiễm virus, với cảm giác khô, rát khi nuốt, khác với triệu chứng nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi thường thấy ở cúm mùa.
Tiến sĩ William Schaffner, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Vanderbilt, Mỹ: “Ho do biến chủng XEC có thể kéo dài nhiều ngày, kể cả sau khi các triệu chứng chính khác đã biến mất. Nếu bạn bị ho nhiều và kéo dài, hãy tự cách ly và làm xét nghiệm để xác định nhiễm Covid-19.”
Sốt và ớn lạnh
Sốt là triệu chứng phổ biến, dù không xuất hiện ở tất cả bệnh nhân. Nhiệt độ cơ thể thường dao động từ 37,5-38,5°C, kèm theo cảm giác ớn lạnh và đau nhức cơ. Theo báo cáo của Mayo Clinic, sốt do XEC thường kéo dài 2-3 ngày ở người khỏe mạnh, nhưng có thể nghiêm trọng hơn ở những người có bệnh nền hoặc hệ miễn dịch yếu.
Mệt mỏi kéo dài
Cảm giác mệt mỏi và kiệt sức là một đặc điểm nổi bật của XEC. Triệu chứng này có thể khiến bệnh nhân khó thực hiện các hoạt động hàng ngày, ngay cả khi các dấu hiệu khác như sốt hay ho đã giảm. Mệt mỏi kéo dài đặc biệt nguy hiểm với nhóm dân số dễ bị tổn thương, như người cao tuổi hoặc người mắc bệnh mãn tính.
Mất vị giác hoặc khứu giác
Dù ít phổ biến hơn so với các biến thể Delta trước đây, mất vị giác hoặc khứu giác vẫn được ghi nhận ở một số ca nhiễm XEC. Triệu chứng này thường xuất hiện sau vài ngày nhiễm bệnh và có thể kéo dài hàng tuần, gây bất tiện trong sinh hoạt.
Triệu chứng tiêu hóa
Một số bệnh nhân nhiễm XEC báo cáo các vấn đề tiêu hóa như buồn nôn, nôn mửa hoặc tiêu chảy. Những triệu chứng này thường nhẹ nhưng có thể gây khó chịu, đặc biệt ở trẻ em và người cao tuổi.
Tiến sĩ Teera Woratanarat, giảng viên Đại học Chulalongkorn, Thái Lan: “Biến thể XEC ít khi gây biến chứng nặng ở người khỏe mạnh, nhưng vẫn rất nguy hiểm đối với nhóm có nguy cơ cao, như người cao tuổi, người chưa tiêm vaccine hoặc người có bệnh nền. Tốc độ lây lan nhanh của XEC khiến việc giám sát và phòng ngừa trở nên cấp thiết.”
Các triệu chứng khác
Ngoài các dấu hiệu chính kể trên, bệnh nhân nhiễm XEC có thể gặp các triệu chứng như nghẹt mũi, chảy nước mũi, đau đầu hoặc khó thở nhẹ. Tuy nhiên, khó thở nghiêm trọng hiếm gặp ở những người khỏe mạnh và đã tiêm vaccine đầy đủ.
So sánh triệu chứng XEC với cúm mùa
Do triệu chứng của biến thể XEC có nhiều điểm tương đồng với cúm mùa, việc phân biệt hai bệnh này rất quan trọng để xử lý kịp thời. Dưới đây là sự so sánh chi tables tiết về các triệu chứng:
- Ho: Biến thể XEC thường gây ho khan, dai dẳng, có thể kéo dài nhiều ngày hoặc thậm chí tiếp diễn sau khi các triệu chứng khác đã giảm. Trong khi đó, cúm mùa gây ho khan hoặc ho có đờm, nhưng triệu chứng này thường giảm nhanh hơn, hiếm khi kéo dài quá một tuần.
- Sốt: Sốt do XEC thường ở mức nhẹ đến trung bình, khoảng 37,5-38,5°C, và kéo dài 2-3 ngày ở người khỏe mạnh. Với cúm mùa, sốt thường cao hơn, đôi khi trên 39°C, và kéo dài 3-4 ngày, gây cảm giác mệt mỏi rõ rệt hơn trong thời gian ngắn.
- Đau họng: Đau họng do XEC thường xuất hiện sớm, với cảm giác khô, rát khi nuốt, và có thể kéo dài vài ngày. Trong khi đó, đau họng do cúm mùa thường nhẹ hơn, hay đi kèm nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi, và ít gây cảm giác rát nghiêm trọng.
- Mệt mỏi: Mệt mỏi do XEC có thể rất nặng, kéo dài nhiều ngày hoặc hàng tuần, đặc biệt ở những người có sức khỏe yếu. Ngược lại, mệt mỏi do cúm mùa thường ngắn hơn, ít gây kiệt sức kéo dài, và bệnh nhân thường hồi phục nhanh hơn.
- Mất vị giác hoặc khứu giác: Đây là dấu hiệu đặc trưng của XEC, dù ít phổ biến hơn so với các biến thể Covid-19 trước đây. Cúm mùa hiếm khi gây mất vị giác hoặc khứu giác, khiến triệu chứng này trở thành điểm phân biệt quan trọng.
- Triệu chứng tiêu hóa: XEC có thể gây buồn nôn, nôn mửa hoặc tiêu chảy, nhưng các triệu chứng này thường nhẹ và ít gặp. Trong khi đó, cúm mùa thường gây các vấn đề tiêu hóa rõ rệt hơn, đặc biệt ở trẻ em, như nôn mửa hoặc tiêu chảy kéo dài.
Sự khác biệt chính nằm ở tốc độ lây lan và mức độ nguy hiểm đối với nhóm nguy cơ cao. Trong khi cúm mùa có R0 từ 1,3-1,8, XEC có khả năng lây lan nhanh hơn đáng kể, đòi hỏi các biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt hơn.
Nguy cơ và đối tượng dễ bị tổn thương
Dù biến thể XEC không gây triệu chứng nghiêm trọng như các biến thể trước đây (như Delta), tốc độ lây lan nhanh của nó khiến các nhóm nguy cơ cao dễ gặp biến chứng. Nhóm “608” tại Thái Lan – gồm người cao tuổi, người mắc bệnh nền (tiểu đường, tim mạch, phổi mãn tính) và phụ nữ mang thai – chiếm tới 80% ca tử vong do XEC. Trẻ em cũng là đối tượng cần được theo dõi sát sao, đặc biệt trong môi trường trường học, nơi virus có thể lây lan nhanh chóng.
Biện pháp phòng ngừa biến thể XEC
Để giảm nguy cơ lây nhiễm XEC, các chuyên gia y tế khuyến nghị:
- Tiêm vaccine nhắc lại: Vaccine Covid-19 hiện tại, bao gồm Pfizer, Moderna và Novavax, vẫn hiệu quả trong việc giảm nguy cơ bệnh nặng do XEC. WHO xác nhận rằng kháng thể từ vaccine có phản ứng chéo với XEC, giúp bảo vệ nhóm nguy cơ cao.
- Đeo khẩu trang: Đeo khẩu trang ở nơi đông người, đặc biệt trong không gian kín, là biện pháp hiệu quả để giảm lây nhiễm.
- Rửa tay thường xuyên: Vệ sinh tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn giúp loại bỏ virus trên bề mặt tiếp xúc.
- Tránh tụ tập đông người: Hạn chế tham gia các sự kiện đông người, đặc biệt trong giai đoạn dịch bùng phát.
- Làm xét nghiệm nhanh: Nếu xuất hiện các triệu chứng như ho, sốt, hoặc mệt mỏi, hãy làm xét nghiệm để xác định nhiễm Covid-19 và tự cách ly.
- Tăng cường sức khỏe: Ăn uống lành mạnh, nghỉ ngơi đầy đủ và bổ sung thực phẩm giàu vitamin để tăng cường hệ miễn dịch.
Tình hình tại Việt Nam và khuyến cáo
Tại Việt Nam, số ca nhiễm Covid-19 tăng nhẹ trong 3 tuần gần đây, với trung bình khoảng 20 ca mỗi tuần, không ghi nhận ca tử vong. Bộ Y tế khuyến cáo người dân không chủ quan, tiếp tục đeo khẩu trang tại nơi công cộng và theo dõi sát sao các triệu chứng nghi ngờ. Các cơ sở y tế được yêu cầu cập nhật kế hoạch thu dung và điều trị để tránh bị động nếu dịch bùng phát.
Kết luận
Biến thể XEC của Covid-19, với tốc độ lây lan nhanh gấp 7 lần cúm mùa, là một thách thức mới đối với sức khỏe cộng đồng. Triệu chứng của XEC như ho khan, sốt, mệt mỏi, đau họng và mất vị giác/khứu giác tuy nhẹ ở người khỏe mạnh, nhưng có thể gây nguy hiểm cho nhóm nguy cơ cao. Việc tuân thủ các biện pháp phòng ngừa, tiêm vaccine nhắc lại và nâng cao ý thức cộng đồng là chìa khóa để kiểm soát dịch bệnh. Hãy luôn cảnh giác và chủ động bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình!
