Sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên đang trở thành một vấn đề đáng báo động trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 10-20% thanh thiếu niên trên thế giới đang đối mặt với các vấn đề sức khỏe tâm lý, từ trầm cảm, lo âu đến những hành vi tự gây hại. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng các mối quan hệ gắn kết được xem là một công cụ mạnh mẽ, miễn phí và hiệu quả để hỗ trợ sức khỏe tinh thần cho lứa tuổi này.
Dưới đây Xemtin247 chia sẻ 5 cách thiết thực, được nghiên cứu chứng minh, giúp cha mẹ, người chăm sóc và những người lớn xung quanh thanh thiếu niên xây dựng mối quan hệ gắn kết, từ đó thúc đẩy sức khỏe tinh thần bền vững.
Từ bỏ kiểm soát để xây dựng niềm tin
Thanh thiếu niên thường khao khát tự do và muốn khẳng định bản thân. Tuy nhiên, người lớn, với kinh nghiệm sống, đôi khi có xu hướng kiểm soát hành vi của các em bằng cách ép buộc, phán xét hoặc áp đặt. Điều này có thể dẫn đến sự phản kháng, xa cách hoặc mất lòng tin. Theo Tiến sĩ Lisa Damour, chuyên gia tâm lý học thanh thiếu niên chia sẻ: “Khi cha mẹ cố gắng kiểm soát mọi quyết định của con, họ vô tình gửi đi thông điệp rằng con không đủ năng lực để tự quản lý cuộc sống của mình.”
Thay vào đó, hãy để các em tự bày tỏ mục tiêu và mong muốn cá nhân. Sử dụng các câu hỏi mở như “Con đã nghĩ gì về việc này?” hoặc “Con thấy lựa chọn nào có thể phù hợp?” để khuyến khích tư duy độc lập. Một nghiên cứu từ Đại học Minnesota (2021) cho thấy những thanh thiếu niên được khuyến khích đưa ra quyết định có sự hướng dẫn nhẹ nhàng từ cha mẹ có xu hướng phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề tốt hơn và ít gặp phải các vấn đề tâm lý như lo âu.
Mẹo nhỏ: Thay vì đưa ra giải pháp ngay lập tức, hãy lắng nghe và đồng hành cùng các em trong quá trình ra quyết định. Điều này không chỉ xây dựng niềm tin mà còn tạo nên sự gắn kết sâu sắc.
Chia sẻ giá trị thay vì áp đặt
Việc truyền tải giá trị và niềm tin cho thanh thiếu niên là điều tự nhiên, nhưng nếu cách tiếp cận mang tính áp đặt, các em có thể cảm thấy bị phớt lờ hoặc không được tôn trọng. Tiến sĩ John Duffy, tác giả cuốn Parenting the New Teen in the Age of Anxiety, nhấn mạnh: “Thanh thiếu niên không muốn được giảng dạy; họ muốn được truyền cảm hứng thông qua những câu chuyện và hành động thực tế.”
Hãy chia sẻ giá trị của bạn như một câu chuyện cá nhân, ví dụ: “Khi bố/mẹ ở tuổi con, bố/mẹ đã học được rằng sự trung thực giúp xây dựng lòng tin.” Đồng thời, thể hiện sự tò mò về quan điểm của các em: “Con nghĩ gì về điều này?” Một nghiên cứu từ Gallup (2023) chỉ ra rằng những thanh thiếu niên cảm thấy được lắng nghe và tôn trọng trong gia đình có tỷ lệ hạnh phúc cao hơn 30% so với những em cảm thấy bị áp đặt.
Mẹo nhỏ: Sống đúng với giá trị của bạn thông qua hành động hằng ngày. Ví dụ, nếu bạn muốn dạy con về lòng tốt, hãy thể hiện điều đó qua những việc làm cụ thể như giúp đỡ người khác.
Trách nhiệm kèm theo sự quan tâm
Việc áp đặt hậu quả khi thanh thiếu niên mắc sai lầm là cần thiết, nhưng cách thực hiện quyết định mức độ gắn kết. Những câu nói mang tính phán xét như “Con lúc nào cũng thế!” hoặc “Con sẽ chẳng bao giờ học được!” có thể gây ra cảm giác xấu hổ và làm tổn thương mối quan hệ. Thay vào đó, hãy tập trung vào việc giúp các em học hỏi từ sai lầm. Ví dụ, nếu con không hoàn thành bài tập, hãy hỏi: “Con cảm thấy thế nào về kết quả này? Có cách nào con muốn thử để cải thiện không?”
Theo nghiên cứu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC, 2017), những thanh thiếu niên được hướng dẫn cách chịu trách nhiệm một cách tích cực thường phát triển kỹ năng đối phó lành mạnh hơn. Tiến sĩ Becky Kennedy, chuyên gia nuôi dạy con cái, chia sẻ: “Hậu quả không phải để trừng phạt, mà để dạy các em rằng mọi hành động đều có kết quả tự nhiên.”
Mẹo nhỏ: Khi áp dụng hậu quả, hãy nhấn mạnh niềm tin vào khả năng của các em, ví dụ: “Mẹ tin rằng con có thể làm tốt hơn lần tới.”
Chấp nhận sai lầm không phán xét
Sai lầm là một phần không thể tránh khỏi trong quá trình trưởng thành. Tuy nhiên, cách người lớn phản ứng với sai lầm có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên. Một nghiên cứu từ Đại học Yale (2020) chỉ ra rằng những thanh thiếu niên cảm thấy bị phán xét sau khi mắc lỗi có nguy cơ cao hơn gấp 2 lần đối mặt với các vấn đề tâm lý như tự ti hoặc tự làm hại bản thân.
Hãy cho các em biết rằng tình yêu và niềm tin của bạn không phụ thuộc vào việc các em có mắc sai lầm hay không. Thay vì chỉ trích, hãy tập trung vào việc học hỏi: “Chuyện này không dễ, nhưng mẹ thấy con đã cố gắng. Chúng ta có thể làm gì để lần sau tốt hơn?” Điều này giúp các em cảm thấy an toàn và được hỗ trợ.
Mẹo nhỏ: Khi con mắc lỗi, hãy bắt đầu bằng việc hỏi: “Con có muốn chia sẻ điều gì về chuyện này không?” để mở ra cuộc đối thoại.
Trở thành người hâm mộ lớn nhất của con
Thanh thiếu niên cần cảm thấy được công nhận và đánh giá cao vì chính con người thật của họ, không phải vì kỳ vọng của người lớn. Thay vì định hình các em theo mong muốn của bạn, hãy khuyến khích các em sống đúng với bản thân. Một nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu Gia đình (2023) cho thấy những thanh thiếu niên cảm thấy được cha mẹ ủng hộ trong việc khám phá bản thân có sức khỏe tinh thần tốt hơn 40% so với những em cảm thấy bị áp lực phải đáp ứng kỳ vọng.
Hãy dành thời gian để nhận ra những nỗ lực nhỏ bé của các em, như việc thử một sở thích mới hoặc vượt qua nỗi sợ hãi. Ví dụ: “Mẹ thật sự ngưỡng mộ cách con kiên trì với bài tập này.” Điều này không chỉ xây dựng lòng tự tin mà còn củng cố mối quan hệ.
Mẹo nhỏ: Viết một lá thư ngắn hoặc gửi tin nhắn khen ngợi con về một điều cụ thể mà bạn ngưỡng mộ ở con. Điều này có thể tạo ra tác động lâu dài.
Kết luận
Xây dựng mối quan hệ gắn kết với thanh thiếu niên không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhưng đó là một trong những công cụ mạnh mẽ nhất để hỗ trợ sức khỏe tinh thần của các em. Bằng cách từ bỏ kiểm soát, chia sẻ giá trị một cách chân thành, áp dụng trách nhiệm với sự quan tâm, chấp nhận sai lầm và trở thành người ủng hộ lớn nhất của các em, bạn có thể tạo ra một môi trường an toàn để các em phát triển.
Như Tiến sĩ Vivek Murthy, Tổng Y sĩ Hoa Kỳ, từng nhấn mạnh trong Báo cáo năm 2021: “Mối quan hệ gắn kết không chỉ là liều thuốc cho sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên, mà còn là nền tảng cho một cuộc sống hạnh phúc và ý nghĩa.”
Hãy bắt đầu ngay hôm nay bằng cách dành thời gian lắng nghe, đồng hành và tôn trọng hành trình trưởng thành của các em. Một mối quan hệ gắn kết không chỉ giúp các em vượt qua những thử thách mà còn mang lại ý nghĩa sâu sắc cho cả bạn và các em.
