Sợ thất bại là một trạng thái tâm lý phổ biến, ảnh hưởng đến cách chúng ta suy nghĩ, hành động và thậm chí là cách chúng ta tự nhìn nhận bản thân. Không ai muốn thất bại, nhưng với một số người, thất bại không chỉ là một trải nghiệm khó chịu mà còn là một mối đe dọa tâm lý nghiêm trọng. Nỗi sợ này có thể khiến họ vô thức tự phá hoại cơ hội thành công của chính mình.
Trong bài viết này, cùng khám phá 10 dấu hiệu cho thấy bạn có thể đang sợ thất bại, kèm theo những trích dẫn từ các chuyên gia và lời khuyên để vượt qua nỗi sợ này.
Sợ thất bại là gì?
Sợ thất bại không đơn thuần là sợ không đạt được mục tiêu. Theo các nhà tâm lý học, nó thường bắt nguồn từ nỗi sợ bị xấu hổ. Thất bại có thể gây ra những cảm xúc tiêu cực như thất vọng, tức giận, buồn bã hay hối tiếc, nhưng những cảm xúc này thường không đủ để kích hoạt nỗi sợ thất bại mãnh liệt.
Thay vào đó, điều thực sự khiến nhiều người lo lắng là cảm giác xấu hổ sâu sắc – một cảm xúc độc hại về mặt tâm lý, khiến chúng ta cảm thấy tồi tệ về chính con người mình, thay vì chỉ đơn thuần là hành động hay nỗ lực của bản thân.
Tiến sĩ Guy Winch, một nhà tâm lý học và tác giả nổi tiếng, từng chia sẻ: “Sợ thất bại thường không phải là sợ chính thất bại, mà là sợ cảm giác xấu hổ đi kèm với nó. Xấu hổ tấn công vào bản ngã, danh tính và lòng tự trọng của chúng ta, khiến nó trở thành một cảm xúc đặc biệt khó chịu.”
Chính vì thế, những người sợ thất bại thường tìm cách vô thức để giảm thiểu nguy cơ bị xấu hổ, chẳng hạn như trì hoãn, tránh chuẩn bị kỹ lưỡng hoặc tự đưa ra những lời bào chữa trước khi bắt đầu.
10 Dấu hiệu có thể bạn đang sợ thất bại
Dưới đây là 10 dấu hiệu cho thấy bạn có thể đang bị ảnh hưởng bởi nỗi sợ thất bại. Lưu ý rằng những dấu hiệu này không phải là chẩn đoán chính thức, nhưng nếu bạn thấy chúng rất đúng với mình, bạn nên tìm hiểu thêm hoặc tham khảo ý kiến chuyên gia tâm lý.
- Lo lắng về cách người khác đánh giá bạn khi thất bại: Thất bại khiến bạn ám ảnh về việc người khác sẽ nghĩ gì về mình. Bạn sợ rằng một lần thất bại sẽ khiến bạn bị coi là kém cỏi hoặc không đủ năng lực trong mắt mọi người.
- Sợ thất bại cản trở tương lai bạn mong muốn: Bạn lo lắng rằng một thất bại sẽ phá hủy cơ hội đạt được những mục tiêu lớn trong cuộc sống, như một công việc mơ ước hay một mối quan hệ lý tưởng.
- Sợ mất đi sự quan tâm của người khác: Bạn lo rằng thất bại sẽ khiến bạn trở nên kém hấp dẫn hoặc không còn được người khác chú ý, đặc biệt là những người bạn quý trọng.
- Tự nghi ngờ khả năng hoặc trí thông minh của bản thân: Một thất bại khiến bạn đặt câu hỏi về năng lực của mình, thậm chí tự hỏi liệu bạn có thực sự đủ thông minh hay đủ giỏi để thành công.
- Sợ làm thất vọng những người quan trọng với bạn: Bạn lo lắng rằng thất bại sẽ khiến những người bạn yêu quý hoặc tôn trọng cảm thấy thất vọng, từ đó làm tổn thương mối quan hệ của bạn với họ.
- Nói trước rằng bạn không kỳ vọng thành công: Bạn thường hạ thấp kỳ vọng của người khác bằng cách nói rằng bạn không nghĩ mình sẽ làm tốt, như một cách để giảm áp lực và tránh bị đánh giá.
- Khó hình dung cách làm khác để thành công sau thất bại: Khi thất bại, bạn cảm thấy bế tắc và không thể nghĩ ra cách nào để cải thiện hoặc làm khác đi trong tương lai.
- Gặp các triệu chứng thể chất vào phút cuối: Bạn thường bị đau đầu, đau bụng hoặc các vấn đề sức khỏe bất ngờ ngay trước những sự kiện quan trọng, khiến bạn không thể chuẩn bị hoặc tham gia đầy đủ.
- Dễ bị phân tâm bởi những nhiệm vụ không cần thiết: Bạn bị cuốn vào những công việc không thực sự quan trọng, như dọn dẹp nhà cửa hay trả lời email, thay vì tập trung chuẩn bị cho nhiệm vụ chính.
- Thường xuyên trì hoãn và “hết thời gian”: Bạn có xu hướng trì hoãn, để rồi đến phút cuối lại bào chữa rằng mình không có đủ thời gian để chuẩn bị tốt.
Tiến sĩ Timothy Pychyl, một chuyên gia về trì hoãn, nhấn mạnh: “Trì hoãn thường là biểu hiện của nỗi sợ thất bại. Khi chúng ta sợ kết quả không như mong đợi, chúng ta vô thức tìm cách tránh đối mặt với nó bằng cách trì hoãn công việc.”
Làm gì khi bạn sợ thất bại?
Sợ thất bại là một vấn đề tâm lý phức tạp vì nó thường hoạt động ở mức độ vô thức. Ví dụ, bạn có thể cảm thấy cần phải hoàn thành việc viết thiệp Giáng sinh đúng hạn, ngay cả khi bạn đang chuẩn bị cho một kỳ thi quan trọng. Tuy nhiên, có hai cách hiệu quả để đối phó với nỗi sợ này:
Chấp nhận và chia sẻ nỗi sợ
Điều quan trọng là thừa nhận rằng thất bại khiến bạn cảm thấy sợ hãi và xấu hổ. Hãy tìm những người đáng tin cậy để chia sẻ cảm xúc này, chẳng hạn như bạn bè thân, gia đình hoặc chuyên gia tâm lý. Việc đưa những cảm xúc này ra ánh sáng có thể giúp bạn tránh tự phá hoại bản thân và nhận được sự đồng cảm, hỗ trợ từ người khác.
Tiến sĩ Brené Brown, một chuyên gia về lòng can đảm và sự xấu hổ, từng nói: “Xấu hổ phát triển mạnh trong bóng tối, nhưng nó mất đi sức mạnh khi được chia sẻ với sự đồng cảm. Khi chúng ta nói về nỗi sợ của mình, chúng ta mở ra cơ hội để chữa lành.”
Tập trung vào những gì bạn có thể kiểm soát
Hãy xác định những khía cạnh của nhiệm vụ mà bạn có thể kiểm soát, chẳng hạn như thời gian chuẩn bị, cách tiếp cận hoặc kỹ năng cần rèn luyện. Nếu bạn cảm thấy một số yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát, hãy tìm cách tái định khung chúng. Ví dụ, nếu bạn chưa tìm được việc làm vì “không quen đúng người”, hãy đặt mục tiêu mở rộng mạng lưới quan hệ bằng cách liên lạc với bạn bè, đồng nghiệp cũ hoặc sử dụng các nền tảng mạng xã hội như LinkedIn.
Kết luận
Sợ thất bại là một rào cản tâm lý phổ biến, nhưng nó không phải là điều không thể vượt qua. Bằng cách nhận diện các dấu hiệu, chấp nhận cảm xúc của mình và tập trung vào những gì bạn có thể kiểm soát, bạn có thể dần dần xây dựng sự tự tin để đối mặt với thử thách. Hãy nhớ rằng thất bại không định nghĩa con người bạn – nó chỉ là một phần của hành trình học hỏi và trưởng thành.
