Bạn có quen ai đó luôn miệng phàn nàn về mọi thứ, từ công việc, cuộc sống, đến những khoảnh khắc nhỏ nhất, nhưng lại chẳng bao giờ hành động để thay đổi? Bạn cố gắng đưa ra lời khuyên hay hỗ trợ, nhưng mọi nỗ lực đều bị gạt đi? Hiện tượng này không hiếm, và nó có thể khiến bạn cảm thấy bối rối, mệt mỏi, thậm chí bất lực. Vậy chuyện gì đang xảy ra, và bạn có thể làm gì để đối phó với những người hay phàn nàn một cách hiệu quả?
Theo nghiên cứu từ Journal of Social and Clinical Psychology (2019), việc phàn nàn mãn tính thường liên quan đến nhu cầu kết nối cảm xúc, nhưng nếu không được xử lý đúng cách, nó có thể làm suy giảm chất lượng các mối quan hệ đến 20%. Bài viết này, Xemtin247 sẽ phân tích cơ chế tâm lý đằng sau hành vi phàn nàn mãn tính và cung cấp 6 cách thực tế để bạn biến những lời than vãn tiêu cực thành cơ hội xây dựng mối quan hệ tích cực hơn.
Hiểu về người hay phàn nàn
Hành vi phàn nàn mãn tính thường không chỉ đơn thuần là sự bất mãn với một vấn đề cụ thể. Theo Tiến sĩ Thomas Hendricks, chuyên gia tâm lý học: “Hầu hết những lời phàn nàn không nhằm mục đích giải quyết vấn đề, mà là một cách để người đó tìm kiếm sự kết nối cảm xúc hoặc sự công nhận.” Điều này có nghĩa là nội dung của lời phàn nàn (chẳng hạn như than thở về một kỳ nghỉ tồi tệ) thường chỉ là bề mặt. Mục tiêu thực sự có thể là mong muốn được lắng nghe, cảm thông, hoặc cảm thấy gần gũi với người khác.
Tuy nhiên, phàn nàn quá mức lại có tác dụng ngược: thay vì kéo mọi người lại gần, nó đẩy họ ra xa. Những người hay phàn nàn thường từ chối lời khuyên vì họ cảm thấy xấu hổ khi thừa nhận mình cần giúp đỡ, hoặc vì họ thiếu niềm tin vào khả năng tự giải quyết vấn đề. Điều này có thể bắt nguồn từ những trải nghiệm thời thơ ấu, khi họ không được khuyến khích phát triển sự tự tin hoặc cảm giác đủ năng lực.
Tiến sĩ William Berry, nhà tâm lý học và tác giả về tâm lý phàn nàn: “Phàn nàn mãn tính thường là một cách ngụy trang để tìm kiếm sự kết nối, nhưng nó che giấu cảm giác bất lực và thiếu tự tin.”
Tại sao phàn nàn mãn tính khó đối phó?
Người hay phàn nàn có thể khiến bạn cảm thấy kiệt sức vì họ không chỉ từ chối giải pháp mà còn hiếm khi quan tâm đến cảm xúc của bạn. Trong trường hợp của Terry, cô ấy nhận ra đồng nghiệp của mình không bao giờ hỏi về cuộc sống cá nhân của cô, mà chỉ tập trung vào những điều tiêu cực trong cuộc sống của chính họ. Hành vi này không chỉ làm gián đoạn giao tiếp mà còn tạo ra khoảng cách trong mối quan hệ.
Một nghiên cứu từ Personality and Social Psychology Bulletin (2020) chỉ ra rằng những người phàn nàn mãn tính thường có lòng tự trọng thấp hơn 15% so với những người ít phàn nàn, khiến họ dễ rơi vào vòng xoay tiêu cực và khó chấp nhận sự giúp đỡ. Hiểu được nhu cầu tiềm ẩn đằng sau lời phàn nàn là bước đầu tiên, nhưng để thay đổi tình thế, bạn cần những chiến lược cụ thể.
6 cách để xoay chuyển tình thế
Dưới đây là 6 cách thực tế, dựa trên tâm lý học, để đối phó với người hay phàn nàn và biến những lời than vãn thành cơ hội xây dựng mối quan hệ tích cực:
Công nhận cảm xúc của họ
Khi ai đó phàn nàn, điều họ cần nhất thường là được lắng nghe. Hãy thể hiện rằng bạn hiểu cảm giác của họ bằng những câu đơn giản như: “Nghe có vẻ khó chịu thật” hoặc “Chà, chắc hẳn điều đó làm bạn bực mình.” Những câu nói này cho thấy bạn đang chú ý, mà không ngụ ý rằng bạn thương hại họ hay coi họ là bất lực.
Ví dụ, khi Terry nói “Nghe có vẻ khó chịu thật” với đồng nghiệp, cô nhận thấy người đồng nghiệp ngạc nhiên và cởi mở hơn, như thể họ không quen được người khác thực sự lắng nghe.
Chia sẻ nếu bạn có chung cảm nhận
Nếu bạn cũng cảm thấy khó chịu về vấn đề họ đang phàn nàn (ví dụ, một nhiệm vụ công việc bất hợp lý), hãy thừa nhận điều đó. Một câu như “Ừ, mình cũng thấy việc này hơi quá sức” có thể tạo ra sự đồng cảm và khiến họ cảm thấy được kết nối mà không cần bạn phải đưa ra giải pháp.
Hỏi về những giải pháp họ đã thử
Thay vì vội vàng đưa ra lời khuyên, hãy hỏi: “Bạn đã thử cách nào để giải quyết chưa? Có cách nào hiệu quả không?” Câu hỏi này khuyến khích họ suy nghĩ về hành động của mình và tránh cảm giác bị đánh giá. Nó cũng giúp bạn hiểu liệu họ thực sự muốn giải quyết hay chỉ đang tìm kiếm sự chú ý.
Đồng cảm với cảm giác bất lực
Nếu họ trả lời rằng “chẳng có gì hiệu quả” hoặc “không ai giúp được,” đừng cố gắng đưa ra giải pháp ngay. Thay vào đó, hãy đồng cảm với cảm giác của họ: “Mình hiểu, cảm giác như không thể thay đổi được gì chắc khó chịu lắm.” Điều này giúp họ cảm thấy được thấu hiểu mà không bị áp lực phải hành động ngay lập tức.
Đề xuất cùng brainstorm
Khi họ đã cởi mở hơn, bạn có thể nhẹ nhàng đề xuất: “Mình không chắc có giúp được không, nhưng hay là chúng ta cùng nghĩ ra một kế hoạch nhỏ xem sao?” Hãy nhấn mạnh rằng đây là nỗ lực chung, ví dụ: “Hai cái đầu chắc chắn tốt hơn một mà!” Nếu họ từ chối, đừng ép buộc; hãy quay lại các bước trước để duy trì sự kết nối.
Trong trường hợp của Terry, khi cô đề xuất brainstorm, đồng nghiệp của cô đã đồng ý. Họ cùng chia nhỏ một nhiệm vụ quá sức thành các phần dễ quản lý, và sau đó đồng nghiệp có thể tự tiếp tục.
Tập trung vào những bước nhỏ
Khi cùng nhau tìm giải pháp, hãy khuyến khích họ bắt đầu từ một phần nhỏ của vấn đề. Những nhiệm vụ lớn thường khiến người ta choáng ngợp, nhưng giải quyết từng bước nhỏ có thể mang lại cảm giác kiểm soát. Ví dụ, nếu họ phàn nàn về một dự án công việc, hãy gợi ý tập trung vào một phần cụ thể, như hoàn thành một bản nháp trước.
Tiến sĩ Susan Krauss Whitbourne, nhà tâm lý học tại Đại học Massachusetts Amherst: “Việc chia nhỏ vấn đề giúp những người hay phàn nàn cảm thấy bớt bất lực, từ đó mở ra cơ hội thay đổi tích cực.”
Kết luận
Đối phó với người hay phàn nàn không chỉ là thử thách mà còn là cơ hội để xây dựng sự thấu hiểu và kết nối. Bằng cách công nhận cảm xúc, đồng cảm, và khuyến khích giải quyết vấn đề từng bước nhỏ, bạn có thể biến những lời than vãn tiêu cực thành những cuộc trò chuyện mang tính xây dựng. Hãy thử áp dụng một trong sáu cách trên trong lần tới khi bạn đối mặt với một người hay phàn nàn, và bạn có thể sẽ ngạc nhiên với kết quả tích cực!
