Ngày 2 tháng 4 năm 2025, từ Vườn Hồng của Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức công bố một sắc lệnh mang tính bước ngoặt, áp dụng thuế đối ứng (reciprocal tariffs) với hàng chục quốc gia trên toàn cầu. Động thái này không chỉ đánh dấu sự trở lại mạnh mẽ của chính sách “Nước Mỹ trên hết” mà còn làm dấy lên những tranh cãi gay gắt về tương lai thương mại toàn cầu.
Với mức thuế cơ bản 10% áp dụng cho mọi hàng hóa nhập khẩu từ ngày 5/4/2025 và các mức thuế đối ứng cao hơn từ ngày 9/4/2025, sắc lệnh này hứa hẹn sẽ định hình lại mối quan hệ kinh tế giữa Mỹ và phần còn lại của thế giới.
Lời tuyên bố của Tổng Thống Trump: “Chúng ta được đối xử bình đẳng”
Trong bài phát biểu công bố sắc lệnh, Tổng thống Trump không ngần ngại bày tỏ quan điểm cứng rắn của mình về thương mại quốc tế. Ông nói: “Tôi sẽ thông báo chính sách thương mại đối ứng để chúng ta được đối xử bình đẳng với các quốc gia khác.”
Chúng tôi không muốn nhiều hơn, không muốn ít hơn. Nếu họ đánh thuế chúng ta, chúng ta cũng đánh thuế họ. Rất đơn giản!” Lời tuyên bố này phản ánh rõ ràng triết lý của ông Trump: sử dụng thuế quan như một công cụ để bảo vệ lợi ích kinh tế Mỹ, đồng thời gây áp lực buộc các quốc gia khác phải điều chỉnh chính sách thương mại của họ.
Ông Trump cũng nhấn mạnh rằng đây là “Ngày Giải phóng” cho nước Mỹ, khi đất nước này cuối cùng cũng có thể thu lại “tiền bạc và sự tôn trọng” từ các đối tác thương mại. Tuy nhiên, đằng sau lời hứa về một “thời kỳ hoàng kim” cho kinh tế Mỹ là những lo ngại về lạm phát, trả đũa thương mại và sự hỗn loạn trên thị trường toàn cầu.
Danh sách các quốc gia bị áp thuế đối ứng
Sắc lệnh thuế đối ứng của Tổng thống Trump không phân biệt bạn hay thù, áp dụng cho hầu hết các đối tác thương mại lớn của Mỹ. Dưới đây là danh sách một số quốc gia bị ảnh hưởng, dựa trên thông tin từ Nhà Trắng và các nguồn tin tức đáng tin cậy:
- Trung Quốc: Chịu mức thuế đối ứng 34%, cộng thêm thuế cơ bản 10%, tổng cộng lên tới 44%. Là quốc gia có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ (295,4 tỷ USD trong năm 2024), Trung Quốc được xem là mục tiêu chính của chính sách này.
- Việt Nam: Đối mặt với mức thuế đối ứng cao nhất, 46%, cộng với thuế cơ bản 10%, tổng mức thuế lên tới 56%. Với thặng dư thương mại 123,5 tỷ USD trong năm 2024, Việt Nam là một trong những nước chịu ảnh hưởng nặng nề.
- Mexico: Thuế đối ứng 25%, tổng cộng 35% khi cộng với thuế cơ bản. Mexico, với thâm hụt thương mại 171,8 tỷ USD đối với Mỹ, cũng nằm trong nhóm bị tác động mạnh.
- Liên minh Châu Âu (EU): Các nước EU chịu mức thuế đối ứng từ 20-26%, tùy thuộc vào từng quốc gia, cộng thêm 10% thuế cơ bản. Tổng thâm hụt thương mại của Mỹ với EU là 235,6 tỷ USD.
- Ấn Độ: Thuế đối ứng 20%, tổng cộng 30%. Ấn Độ bị Trump chỉ trích vì mức thuế cao áp lên hàng hóa Mỹ, với thuế suất trung bình 12%.
- Hàn Quốc: Thuế đối ứng 20%, tổng cộng 30%. Là một đồng minh thân cận, Hàn Quốc vẫn không tránh khỏi làn sóng thuế quan này.
- Nhật Bản: Thuế đối ứng 20%, tổng cộng 30%. Dù là đối tác chiến lược, Nhật Bản cũng bị ảnh hưởng do thuế VAT và thặng dư thương mại với Mỹ.
- Canada: Thuế đối ứng 25%, tổng cộng 35%. Là láng giềng và đối tác trong USMCA, Canada vẫn bị áp thuế do các vấn đề liên quan đến an ninh biên giới và thương mại.
- Brazil, Singapore, Anh: Thuế đối ứng 10%, tổng cộng 20%. Đây là nhóm chịu mức thuế thấp hơn nhưng vẫn nằm trong tầm ngắm.
Ngoài ra, sắc lệnh còn áp dụng thuế 25% đối với toàn bộ ô tô nhập khẩu từ ngày 3/4/2025, ảnh hưởng đến các quốc gia như Đức, Nhật Bản và Hàn Quốc – những nước xuất khẩu ô tô lớn sang Mỹ.
Quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nhất: Việt Nam trong tâm bão
Trong buổi công bố tổng thống Trump chia sẻ: “Việt Nam gần như là kẻ lợi dụng tệ nhất. Họ xuất khẩu sang chúng ta hàng tỷ đô la, nhưng lại đánh thuế cao lên hàng hóa Mỹ. Điều đó không công bằng với người nông dân của chúng ta, không công bằng với đất nước chúng ta.”
Trong số các quốc gia bị áp thuế, Việt Nam nổi lên như một trong những nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Với mức thuế tổng cộng lên tới 56%, các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may, giày dép, đồ gỗ và điện tử sẽ đối mặt với rào cản lớn khi tiếp cận thị trường Mỹ – nơi chiếm hơn 40% kim ngạch xuất khẩu dệt may và 35% giày dép của Việt Nam. Thặng dư thương mại 123,5 tỷ USD với Mỹ trong năm 2024 đã khiến Việt Nam trở thành mục tiêu lớn trong chiến lược giảm thâm hụt thương mại của Trump.
Các chuyên gia kinh tế nhận định rằng chính sách thuế này có thể làm giảm đáng kể khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam tại Mỹ, buộc các doanh nghiệp phải tìm kiếm thị trường thay thế hoặc chuyển hướng sản xuất. Tuy nhiên, với sự phụ thuộc lớn vào chuỗi cung ứng từ Trung Quốc, Việt Nam cũng có nguy cơ bị Mỹ áp thêm thuế chống lẩn tránh, làm gia tăng áp lực kinh tế.
Hệ quả và phản ứng toàn cầu
Sắc lệnh thuế đối ứng của Trump đã ngay lập tức gây ra những làn sóng phản ứng trái chiều. Tại Mỹ, các nghị sĩ Dân chủ và một số chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng chính sách này sẽ làm tăng giá hàng hóa, đẩy lạm phát lên cao và gây thiệt hại cho người tiêu dùng. Thị trường chứng khoán Mỹ phản ứng tiêu cực, với chỉ số Dow Jones tương lai giảm hơn 900 điểm ngay sau thông báo.
Trên trường quốc tế, Trung Quốc tuyên bố sẵn sàng đáp trả bằng các biện pháp thuế quan tương tự, trong khi EU gọi đây là “mối đe dọa đối với thương mại tự do”. Canada và Mexico, hai đối tác trong USMCA, lên án sắc lệnh này vi phạm các thỏa thuận thương mại đã ký kết. Ngay cả các đồng minh như Nhật Bản và Hàn Quốc cũng bày tỏ lo ngại về tác động tiêu cực đến chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tuy nhiên, một số ý kiến ủng hộ Trump cho rằng thuế đối ứng là công cụ đàm phán hiệu quả, buộc các quốc gia khác phải nhượng bộ để tránh thiệt hại. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Trump từng sử dụng chiến thuật “gây sốc trước, đàm phán sau” và đạt được một số nhượng bộ từ Canada, Mexico và EU.
Thuế đối ứng là gì?
Thuế đối ứng (reciprocal tariffs) là một khái niệm trong thương mại quốc tế, trong đó một quốc gia áp dụng mức thuế nhập khẩu tương đương với mức thuế mà các quốc gia khác áp lên hàng hóa của mình. Mục tiêu là tạo ra sự “công bằng” trong quan hệ thương mại song phương, đặc biệt khi một nước cảm thấy bị thiệt thòi do thâm hụt thương mại hoặc các rào cản phi thuế quan như thuế giá trị gia tăng (VAT).
Trong trường hợp của Mỹ dưới thời Trump, thuế đối ứng không chỉ dựa trên mức thuế nhập khẩu mà các nước áp lên hàng hóa Mỹ, mà còn nhắm đến các chính sách được coi là “không công bằng” như trợ cấp xuất khẩu, thao túng tỷ giá hay thuế VAT. Ví dụ, EU áp thuế VAT 15% lên hàng hóa Mỹ, trong khi Mỹ không có thuế tương tự, dẫn đến việc Trump áp thuế đối ứng để “bù đắp” sự chênh lệch này.
Theo bản ghi nhớ từ Nhà Trắng, mức thuế đối ứng sẽ được điều chỉnh riêng cho từng quốc gia, dựa trên các yếu tố như cán cân thương mại, thuế suất hiện hành và các rào cản phi thuế quan. Điều này khác với thuế quan phổ quát (universal tariffs) mà Trump từng đề xuất trong chiến dịch tranh cử, vốn áp dụng một mức thuế cố định cho tất cả hàng hóa nhập khẩu.
Kết luận
Sắc lệnh thuế đối ứng của Tổng thống Donald Trump là một canh bạc lớn, vừa thể hiện tham vọng khôi phục vị thế kinh tế Mỹ, vừa tiềm ẩn nguy cơ châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại toàn cầu. Với lời hứa “đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”, Trump đã đặt cược vào khả năng các quốc gia khác sẽ nhượng bộ trước sức ép thuế quan. Tuy nhiên, liệu chính sách này có thực sự mang lại lợi ích lâu dài hay chỉ làm gia tăng căng thẳng kinh tế toàn cầu? Câu trả lời vẫn còn nằm ở phía trước, khi thế giới bước vào một giai đoạn đầy biến động mới.
